کارتێکرنا خێزانێ ل سەر دەروونێ زارۆکی
نڤیسین: هیڤی عبدالستار حسن
زانکویا جیهان-دهۆک
بەشێ پەروەردا گشتی
 

خێزان كارتێكرنێ دكەته ل سەر گەشەكرنا دەروونى ب شێوەیەکێ (يەكسان و نەيەكسان) بۆ زارۆكى، كارتێكرنێ دكەته سەر پێكهاتنا كەسايەتى يا وى و كارێ وى، ئەو كارتێكرنێ دكەته سەر گەشەكرنا وى يا لەشى و گەشەكرنا وى يا مێشكى و گەشەكرنا ڕەفتارێت وى و گەشەکرنا وى يا كومەلايەتى. هندەک بارودوخ یێت نەگونجایی دناڤ مال دا درست دبن کارتێکرنێ ل دەروونی زارۆکی دکەت ب ڕێکا درست بوونا هندەک هەستان ئەو هەستن دەڤ زارۆکی پەیدا دبن:

١_ دەمێ زارۆک هێتە ڕەدکرن یان پشتگەهـ هاڤێتن یان کێم چاڤدان بیت ژلایێ دەیک و بابان ڤە هەست پێكرن ب نه ئیمناهى يێ و هەستپيكرن ب مانا ب تنى و هەولدان بۆ سەرنجڕاكيشانا كه سيت ديتر، دیتنا وی ل سەر وی ب خۆ نەرێنییە و خۆ كێم ديتن، يان هەستپێكرن ب دوژمنكارى و نەڕازى بوونێ نەبوونا شيانان ل سەر پێكگوهارتنا پەيوەنديان و دبیتە کەسەکێ شەرمين و تورڕەبوون ل دەڤ وی زێدە دبیت، خرابی یا خۆ گونجاندنێ.

٢_ دەمێ زارۆک پاراستنەکا زێدەبوو بهێتەکرن ژ لايێ دەیک و بابان ڤە وی دەمی ئەو زارۆکە شيان نابیت.  ل سەر به رسينگ گرتنا پەستانێت ژینگەهى و بەرسينگ گرتنا واقعى بگریت  و دوو دلى و نەبوونا ئێمناهى ل دەڤ درست دبیت  و زێده داخوازكرن، نەبوونا يەكسانى يێ د ڕەفتاران دا، ڤيانا تشتى بۆ خۆ ب تنى.

٣_  ئەو هەستن کۆ ل دەف زارۆکی پەیدادبن دەمێ زارۆک دهێتە نازدارکرن ڤيانا تشتا بوو وی ب تنێ بیت، دەمەکێ کورت دا توڕەدبیت، ڕەدكرنا دەسەلاتێ ل سەر وی، نەبوونا هەستپيكرنى ب بەرپرسيارەتى يێ و نەبوونا بێهنفرەهیێ.

٤_ ئەگەر دەیک و باب هەمی دەما تورەبن
دێ زارۆک هەست ب تڕس کەت، هەست پێنەكرن ب ئێمناهيێ، ڕێکان بوو خاپاندنێت دايك و باب بكاردئينیت.

٥_ ئەگەر هەر ڕەخنە ل زارۆکی گرتن زارۆک دی هەست ب دوودلی کەتن و کەسایەتیا وی دێ بیتە کەسەکێ دوژمنکار ل پا شەڕۆژێ لەوانەیە زیانێ گەهینتە دەوروبەران.

٦_ ئەگەر دەیک و باب  دگەل ئێک و دوو نەبەختەوەر بن ئەو هەست ل دەف زارۆکی پەیدا دبن. دوو دلى، نه نارامى، نه هەستپێكرن ب ئێمناهى يێ و بێبەهركرنا ڕەفتارا، مەيلدارى بەرەڤ ديتنا جيهانیڤه وەك جهەكێ نه ئێمناهی، دياربوونا هەڤدژى يا دەروونى و لەشى و تێكچوونا مێشكى و دوو دلى.

٧_ ئەگەر دەیک و باب ژێک جودا ببن ئەو هەستن بوو زارۆکی پەیدا بن هەستپيكرن ب نەئێمناهيێ، نەبوونا بنەجهێ، ڤەدەركرن، نەبوونا وى كەسى نوينەراتىيا وى دكەت ل سەر شەنگستەین وان و شێوازێت وان يێت رێکا رەوشتى، ترسيان ژ پاشەروژێ هندی خێزانە سەرپەرشتی ل سەر گەشەکرنا زارۆکی ددەت بۆ پێکهاتنا کەسایەتیا وی و دیارکرنا ئەو ئاراستا ل سەر دچیت. هەروەسا نوژدارێ دەروونی يێ نەمساوی كو دامەزرێنەرێ دەرووناسيا تاكی يە” ئەلفڕێد ئێدلەر 1870_1937″  دبێژيت:(خێزان ئێكەم ژينگەها كومەلايەتيە بۆ زارۆكى و شێوازێ سەرەدەریکرنا دەیک و بابان هەستیاریێ بۆ زارۆکی درست دکەت، ئەو هەستياريە وەدکەت زارۆک  هەست ب بوهايێ خۆ بكەت و هەروەسان شيانا سەرەدەريكرنێ دگەل ئاريشان هەبيت). نموونەیەکا دی ئەگەر ئەم بنڤیسین؛ ئەوژی نوژدارێ دەروونی يێ نەمساوی دامەزرينەرێ شيكاريا دەروونی”سيگمۆند فرۆيد 1856_1939″دبێژيت:(پەیوەندیا زارۆكی دگەل دەيك و بابان دبیتە ئێکەمين ئەزموون زارۆك تێدا دەرباز ببيت دناڤبەرا  ڤيانێ و ململانێ دا  و ئەڤ چەندە كارتێکرنێ ل شێوازێ کارلێکا وی زارۆکی دگەل دەوروبەرێن وی دکەت د ژيانا وی هەمیێدا).